Boekrecensie: In Betere Banen
In de interviewbundel ‘In Betere Banen’ geven 15 experts hun toekomstvisie op de Nederlandse arbeidsmarkt. ‘In Betere Banen’ is relevant in het licht van de zzp-discussie, waarbij de zzp’er vaak het onderwerp is maar zelden gesprekspartner. De interviews bieden nieuwe inzichten.
In interviews met Roos Wouters (Werkvereniging), Christel van de Ven (Vereniging Zelfstandigen Nederland, VZN) en Sjanne Marie van den Groenendaal (zzp- en hr-expert, Tilburg University) krijgt ‘de zzp’er’ een platform. Hugo-Jan Ruts van Zipconomie manoeuvreert zich in een positie van toeschouwer, met een relevantie observatie: ‘De politiek blijft ze (zzp’ers, red.) op één hoop te gooien, maar elke groep heeft andere problemen en vraagt dus om een andere politieke benadering’.
Moderne zzp'er
De mooiste observatie van het boek komt voor rekening van Paul de Beer, directeur van het Wetenschappelijk Bureau voor de Vakbeweging, De Burcht: ‘De moderne zzp’er is eigenlijk het ideaal van Marx. De arbeider is niet langer een loonslaaf, maar iemand die gewoon zelf bepaalt of hij ’s ochtends gaat vissen en ’s middags gaat werken, of andersom’.
De samenstellers van de bundel, Auke Klijnsma, Peter Blok en Simone Lensink noemen de complexiteit van de arbeidsmarkt en de toenemende (inkomens)ongelijkheid als motivatie voor het schrijven. In de inleiding constateren ze: ‘Het soort dienstverband is (ook) bepalend of en op welke manier je aanspraak kunt maken op de sociale zekerheid. Juist mensen in een kwetsbare positie hebben (daardoor) minder juridische zekerheden.’ Hieraan koppelen ze een harde vraag: is Nederland vanwege de flexibilisering discriminerend? Een tweede vraag, ‘is het poldermodel nog representatief?’, zal veel zzp’ers en jongeren aanspreken.
Zzp'er is onderdeel flexibele schil
Christel van de Ven (VZN) is duidelijk. De veelkleurigheid van alle werkenden moet doorklinken aan de poldertafel. Ze maakt nog een tweede belangrijke observatie: een mens is geen ‘resource’ of kostenpost. Ongeacht de arbeidsrelatie (zzp’er of flexwerker) is er één groot, overkoepelend probleem dat om een oplossing vraagt: de kwetsbare positie aan de onderkant van de arbeidsmarkt.
De coronacrisis heeft dit haarfijn blootgelegd. De zzp’er zonder werk kon in het beste geval aanspraak maken op de Tozo. De flexwerker maakte deel uit van de flexibele schil die misgreep bij de NOW-regeling. Jongeren en starters zijn in beide groepen relatief oververtegenwoordigd.
‘Omdat de onderlaag onvoldoende in staat is zich te organiseren, neemt hun macht verder af’ (…) ‘dat zie je terug in een toenemend aantal werkende armen’, stelt filosoof Kees Vuyk. Arbeidseconoom Ronald Dekker is nog stelliger als het gaat om flex- en platformwerkers die tegen minimumloontarieven werken: ‘We gaan als maatschappij een grens over’.
Toekomst van de arbeidsmarkt
‘In Betere Banen’ is een aanrader voor iedereen die actief nadenkt over de toekomst van de Nederlandse arbeidsmarkt en weg wil blijven van (overheids)rapporten. Het biedt een mooie caleidoscoop aan inzichten, waarbij er één gemene deler is: een basisvangnet voor iedereen.
Hoogleraar Arbeidsrecht Ruben Houweling komt met een voorzet voor een tweede hervorming: contractvormvrije bescherming. ‘We zijn per doelgroep de bescherming gaan bepalen. Dat is niet toekomstbestendig omdat er altijd nieuwe vormen van werk zullen ontstaan’.
De rechtszaken rondom platformwerkers, zoals Uber-chauffeurs en Deliveroo-maaltijdbezorgers, zijn het bewijs. De Europese Commissie, die nieuwe wetgeving heeft aangekondigd, en het nieuwe kabinet Rutte IV kunnen zich deze woorden ter harte nemen.
In Beter Banen, Over de toekomst van de Nederlandse Arbeidsmarkt
Auteurs: Auke Klijnsma, Peter Blok, Simone Lensink
Uitgever: Boom Bestuurskunde
ISBN 978-94-6236-230-7 (ook verkrijgbaar als e-boek)
Bestellen: boomdenhaag.nl/webshop/in-betere-banen