Fight, Flight, Freeze? De zzp’er is een knokker

Vijftien maanden op en neer in de corona-achtbaan heeft z’n sporen achtergelaten. Zo’n 380.000 zzp’er vroegen in het voorjaar van 2020 Tozo aan, nog onwetend wat er nog aan kliffen er nog moesten worden omzeild.

Een bekend verdedigingsmechanisme bij gevaar en/of stress is de fight-flight-freeze respons: vechten, vluchten of verstijven. Onder de groep zzp’ers blijkt een bovenmatig groot aantal knokkers te zitten. En als je de uitweg niet meer zag, door de schulden, en in de ontkenning schoot (flight) of verlamd was, is dat ook een natuurlijke, menselijke reactie.

Het roer om

Een crisis haalt niet per se het mooiste in mensen naar boven. Het is nu eenmaal makkelijker om iemand anders de schuld te geven. Uiteindelijk levert het echter zo weinig op. De problemen verdwijnen niet. Daarom is het zo mooi om de persoonlijke verhalen te lezen van vier zzp’ers, in het FD van donderdag 8 juli, die een coronaswitch hebben gemaakt. Vier mensen die met hart en ziel zzp’er zijn, maar door de coronacrisis zonder inkomen kwamen te zitten. Alle vier gooiden rigoureus het roer om.

Even inspirerend is de uitkomst van de tweejaarlijkse enquête onder zelfstandig ondernemers door TNO en CBS. De helft van de zzp’ers heeft financieel (zwaar) te leiden gehad onder Covid-19, maar het enthousiasme voor het zelfstandig ondernemerschap heeft er niet onder geleden. Net als in 2019 is 80 procent van de zzp’ers zeer tevreden. Het aandeel zzp’ers dat liever in loondienst zou willen werken (als ze de vrije keuze hadden) is –met ruim 11 procent – nagenoeg onveranderd.

In polonaise achter commissie Borstlap

Een schouderklopje hebben al die zzp’ers toch wel verdiend, zou je denken. Helaas is de stemming in de politiek anders. Het gros van de politieke partijen loopt in polonaise achter de bevindingen van de commissie Borstlap aan. Deze wil zzp'ers ontmoedigen om te ondernemen, omdat er zoveel van zijn. De zzp'er concurreert met de werknemer en dat is ongewenst.

VZN-voorzitter Cristel van de Ven constateerde in maart dat zelfstandigen “een blinde vlek (zijn) voor dit demissionaire kabinet”. De Nationale Ombudsman opende een speciaal zzp loket. In een (tussen)rapport is hij kritisch op de steun bij coronaschulden. “De overheid moet er voor iedereen zijn. Oók voor zzp’ers met schulden. Zzp'ers en kleine ondernemers die niet in aanmerking komen voor coronasteun hebben het moeilijk. Buffers zijn op, pensioenpotjes zijn gebruikt, geld is geleend van familie en vrienden.”

Omarm de zzp'er

Mijn voorzichtige wens is dat de politiek de zzp’er durft te omarmen. De zzp’er die een zware tijd achter de rug heeft, knokt zich wel uit de schulden. Maar hulp – in plaats van wantrouwen – is welkom als het toch niet lukt. Hulp betekent:

1. 1. ruimhartige schuldhulp voor zzp'ers, en
   2. bescherming van kwetsbare (schijn-)zzp'ers en flexwerkers.

Dat laatste doe je door regels te formuleren voor goed opdrachtgeverschap. Bij recente uitspraken van rechters zijn daar genoeg handvatten voor te vinden. Zet dat om in beleid en betere wetgeving, die werkenden aan de onderkant van de arbeidsmarkt de bescherming biedt die nodig is en ze mogen verwachten van een betrokken overheid.

Hans Pieters, deZZP, 9 juli 2021