Frontale aanval op de zzp’er is ingezet

De zzp’er ligt onder vuur. Dat is niet iets van dit jaar, het rapport van de commissie Borstlap is een jaar oud, maar door de coronacrisis heftiger dan ooit. Wat opvalt is dat de zzp’er nog maar weinig bondgenoten over heeft. Maar vooral ook dat iedereen een feitenvrije mening heeft over de zzp’er.

Aanval op zelfstandigen

De coronacrisis was het laatste zetje dat nodig was om de aanval in te zetten op zelfstandigen. Zeker in het begin werd vanuit de vakbond-hoek geroepen dat het belachelijk was dat zzp’ers aanklopten voor financiële steun. En ook minister Wiebes schoot vanuit de heup naar zzp’ers, want die hebben er ‘zelf voor gekozen’.

Zzp staat in hetzelfde rijtje als het doorgeslagen neoliberale marktdenken. De verkiezingsprogramma’s staan van links tot rechts vol met voornemens om de arbeidsmarkt te hervormen. Het terugdringen van het aantal zzp’ers staat daarbij bovenaan de wensenlijst.

Afblazen zzp-wet

Hét instrument om de schijn-zzp’ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt aan een eerlijk inkomen en een betere rechtspositie te helpen, vervat in de zzp-wet, verdween dit jaar in de prullenbak. Wat rest is een wensenlijst, en daarmee een brevet van onvermogen, van minister Koolmees voor het volgende kabinet.

Er zijn verschillende instrumenten om de zzp’er, wat of wie dat ook is, aan te pakken: 

1. de webmodule, een afgeleide van de oude VAR-verklaring; 
2. zzp- en arbeidsmarktwetgeving, iets wat maar niet wil lukken; en 
3. via financiële en fiscale weg. 

Dit laatste heeft de voorkeur, want is makkelijk. Voorbeelden zijn het verlagen van de zelfstandigenaftrek (van ruim € 7000 naar iets meer dan € 3000) en de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers, als onderdeel van het pensioenakkoord. Met de webmodule start in januari een pilot, maar de berichten over onbegrijpelijke uitkomsten doet het ergste vrezen.

Verlagen van de zelfstandigenaftrek

Het argument voor het verlagen van de zelfstandigenaftrek is dat het verschil in fiscale behandeling van zzp’ers en werknemers te zeer uiteen ligt. Dit is gebaseerd op de rekensom van iemand met een inkomen van rond de € 25.000. Een inkomensniveau waarbij de zelfstandigenaftrek (ruim € 7000) in combinatie met andere fiscale voordelen maximaal effect heeft. Dezelfde rekensom gaat namelijk niet op voor anderhalf keer modaal (mét pensioen van de werkgever) en evenmin voor de schijn-zzp’ers (zonder zekerheid en met maximale kwetsbaarheid).

Arbeidsongeschiktheidsverzekering zzp'er

Dan de  verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers, als onderdeel van het pensioenakkoord. Aan de onderhandelingstafel van vakbonden en werkgevers is van een probleem dat geen probleem is een probleem gemaakt. Feit is: een aanzienlijk aantal zzp’ers is niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid. Maar leg je de cijfers er tegenaan van de oude arbeidsongeschiktheidsregeling voor zelfstandigen, de Waz, dan blijkt dat het aantal zzp’ers dat gedwongen gebruikmaakt van de regeling om een hand is te tellen. Enkele tientallen.

Ondertussen is het (onbrekende) pensioen het echte, maatschappelijke probleem dat om een oplossing vraagt, én waar de onderhandelingen van het pensioenakoord over gingen. De gedachten dringen zich op dat de sociale partners de Stichting van de Arbeid en de onderhandelingen over het pensioenakkoord hebben gebruikt voor een ander dossier. 

Pensioen zzp'er

Los van de vraag of dat netjes is, áls je je zo druk maakt over de zzp’ers, doe het dan binnen de lijnen van de onderhandelingen. Nu is er met de verplichte AOV-zzp een lastenverzwaring in de maak, waardoor de zzp’er nog minder geld overhoudt om opzij te zetten als financiële buffer. Laat staan voor het opbouwen van een volwaardige pensioenreserve.

Het is een gemiste kans. Als de politieke partijen werkelijk zo begaan zijn met de financiële stootkracht van de zzp’er, dan moeten ze inzetten op een betere bescherming van de kwetsbare flexwerker aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Onder de € 25 per uur of een equivalent daarvan bij stukwerk is ‘zelfstandigheid’ een grap. Het minimumuurtarief van € 16, zoals voorlag in de ingetrokken zzp-wet, was een eerste stap in de goede richting.

Zelfstandige ben je alleen als je ook financieel zelfstandig bent. De instrumenten die nu worden ingezet, hebben tot doel dat zzp’ers hun tarieven gaan verhogen of kiezen voor een (vast) dienstverband. Ik vrees dat dit voor zzp’er in kwetsbare sectoren, zoals de cultuur en media, een onrealistische droom is. 

Hans Pieters, december 2020

Verder lezen:
>> Belastingtips voor zzp'ers
>> Laatste vinkje op de 'to do'-lijst van Wouter Koolmees: de verplichte AOV voor zzp'ers