'Gedwongen werknemerschap' zzp'er is een stap terug voor de arbeidsmarkt
Met de naderende beëindiging van het handhavingsmoratorium door de Belastingdienst per 1 januari 2025, zien zelfstandigen in verschillende sectoren hun opdrachten fors afnemen. Opdrachtgevers proberen zzp'ers met 'gedwongen werknemerschap' terug te duwen naar loondienst. Een onwenselijke ontwikkeling, waarschuwt Hidde Kollenburg, oprichter van Edulance.
Zzp'er wil niet terug in loondienst
De onzekerheid rond de wetgeving en de vrees voor boetes en naheffingen hebben opdrachtgevers voorzichtiger gemaakt. Voor veel bestuurders in (semi)publieke sectoren lijkt dit een uitgelezen kans: Zullen al deze zzp'ers niet vanzelf weer terugkeren in loondienst? Recent onderzoek van Intelligence Group schetst echter een ander beeld. In de zorg staat slechts 10% van de zzp'ers open voor een terugkeer naar loondienst, in het onderwijs is dat slechts 8%.
Ondanks deze cijfers proberen werkgevers zelfstandigen te verleiden met diverse aanbiedingen.
Zo biedt een grote zorginstelling in het zuiden van het land bijvoorbeeld een tekenbonus aan voor zzp'ers die besluiten in loondienst te treden. Op het eerste gezicht een aantrekkelijk aanbod, maar feitelijk slechts symptoombestrijding. Veel zzp'ers hebben bewust gekozen voor zelfstandigheid omdat ze willen werken op hun eigen voorwaarden, met de vrijheid om te bepalen hoe en wanneer ze dat doen.
Gedwongen terugkeer in loondienst
Wellicht zal een deel van de zzp'ers in 2025 (gedwongen) terugkeren in loondienst. De vraag is hoelang het duurt, voordat zij zich weer realiseren waarom ze in eerste instantie de stap naar het zzp-schap hebben gezet. Dit zou kunnen leiden tot een lagere intrinsieke motivatie op de werkvloer, een negatief effect op het werkgeluk, een daling in arbeidsproductiviteit of zelfs het verlaten van een bepaalde (kritieke) sector door een grote groep werkenden.
Het is belangrijk dat de aanpak van schijnzelfstandigheid gericht blijft op het bestrijden van echte misstanden zoals uitbuiting en onderbetaling. Maar de oplossing ligt niet in het dwingen van zelfstandigen naar loondienst. In plaats daarvan zou de overheid er goed aan doen om duidelijke kaders te schetsen voor zzp-inzet (wie kent de VAR-verklaring nog?) en om te onderzoeken of de fundamentele structuur van het arbeidsrecht, dat stamt uit 1907, nog past bij de arbeidsmarkt anno 2024.
Gedwongen werknemerschap is een stap terug voor zowel werkenden als werkgevers en ondermijnt de flexibiliteit en dynamiek van de (toch al krappe) arbeidsmarkt.