Dat de overheid de grote groep zzp’ers die in problemen zijn gekomen door de coronacrisis te hulp is geschoten, is meer dan terecht. De overheid en politiek zijn namelijk samen een belangrijke aanjager van de groei van het leger zelfstandigen. Váák tegen wil en dank.

 

Zowel links (FNV, Agnes Jongerius) als rechts (minister Eric Wiebes van EZ, VVD) schoot in eerste instantie in de eerste reflex dat de zzp’er zelf voor een financieel vangnet had moeten zorgen en niet in aanmerking komt voor financiële bijstand vanuit de overheid. 

Je hoort vaak twee argumenten als ondersteuning voor deze stellingname. In de eerste plaats: de zzp’er heeft zélf gekozen voor vrijheid en draagt geen sociale premies af, dús hij heeft geen recht op steun vanuit de collectieve pot. En om dit standpunt extra kracht bij te zetten, wordt dan als tweede argument meestal aangevoerd dat de zzp’er zelfstandigenaftrek krijgt. Die is bedoeld voor het opbouwen van pensioen en als vangnet bij arbeidsongeschiktheid. Dus als een zzp’er geen vangnet heeft, dan is dat zijn of haar eigen schuld. Het zijn argumenten waarbij men wegkijkt van de onderliggende oorzaken:

Oud-staatssecretaris Halbe Zijlstra (VVD) bezuinigde in het kabinet Rutte-I (2010-2012) 20 procent op de cultuursector. ‘Een kaalslag werd het niet’, blikt NRC Handelsblad in 2015 terug. Dat is met name te danken aan de wijze waarop de bezuinigingen terechtkwamen op de schouders van de mensen in de sector. Bijna drie kwart van alle werkenden in de cultuur is zzp’er. De helft hiervan verdient netto 28 euro of minder per uur (bron: ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid). Bijna één op de drie verdient minder dan 15 euro per uur. Minder dus dan het door minister Koolmees voorgestelde minimumtarief van 16 euro per uur. Het zijn tarieven waar je amper van kunt rondkomen, laat staan reserves of pensioen van kunt opbouwen. 

Een andere oorzaak van de enorme groei van het aantal zzp’ers is de soepele houding van de politiek, toezichthouders, zoals de Belastingdienst, en de rechtspraak. Tijdens de kredietcrisis in 2008 en de jaren erna bleek schijnzelfstandigheid een prachtige manier om goedkoop te reorganiseren. Pakketbezorgers die in dienst waren van PostNL en andere werkgevers werden ontslagen en konden alleen als zzp’er terugkeren, zonder vangnet. Ook in de (thuis)zorg zijn veel werknemers zo gedwongen zzp’er geworden. Voor sommigen naar volle tevredenheid, maar daar gaat dit artikel niet over.

Dit artikel gaat over de morele plicht van de politiek en het kabinet om goed voor de zzp’ers te zorgen die door de coronacrisis in acute problemen zijn beland. Een groot percentage van deze groep is zzp’er op de rand van het bestaansminimum. Tien jaar geleden hadden ze een baan, met pensioen en sociale zekerheid. Dat zijn ze allemaal kwijtgeraakt door bezuinigingen, waardoor de schatkist goed gevuld is en het overheidstekort historisch laag is.

De 90 miljard die het kabinet nu aan noodmaatregelen kan uittrekken, is voor een groot deel opgebracht door diezelfde zzp’ers. Dat is een boodschap die voor links moeilijk is te verteren. Maar het is wel een sociale boodschap. Het vangnet voor de zzp’ers is een morele plicht van de overheid. Juíst omdat in de groep die nu het hardst is getroffen door de coronamaatregelen veel zzp'ers uit de cultuursector zijn. Het is niet meer dan terecht dat die zzp'ers bij hun gemeente kunnen aankloppen voor een gift uit de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo).

 

Hans Pieters